In mei ontmoette Lawyers for Lawyers advocaten uit Haïti, waar het rechtssysteem uiteenvalt en advocaten worden bedreigd en vermoord. “In Haïti heersen gewapende bendes over leven en dood”, vertellen Jacques Letang en Pauline Lecarpentier op het kantoor van de Orde van Advocaten in Amsterdam, waar ze een ontmoeting hadden met Lawyers for Lawyers, Dutch&Detained, Stichting Epafras en de Amsterdamse Orde om de precaire staat van de mensenrechten en de rechtsstaat in Haïti te bespreken.
Tekst: Lawyers for Lawyers
Jacques Letang is een Haïtiaanse advocaat en voormalig magistraat, voorzitter van de Côteaux Bar Association (Bâtonnier de l’Ordre des avocats des Côteaux), voorzitter van de Haïtiaanse orde van advocaten sinds 2020 en voorzitter van het Mensenrechtenbureau in Haïti (Le Bureau des Droits Humains en Haïti, hierna: BDHH). In 2022 ontving Letang de Franco-German Award for Human Rights and the Rule of Law. Pauline Lecarpentier is een Franse juriste die jaren in Haïti heeft gewoond en medeoprichter was van BDHH. Ze werkt sinds 2015 als algemeen secretaris van het BDHH.
De Haïtiaanse staat is niet langer in staat om het grondgebied effectief onder controle te houden. Gewapende bendes heersen over verschillende gebieden in de hoofdstad en botsen regelmatig met elkaar. In 2018 was de populaire wijk La Saline in Port-au-Prince het toneel van een bloedbad dat verband hield met bendegeweld, waarbij tientallen burgers werden gedood. Sindsdien is de vicieuze cirkel van geweld en straffeloosheid alleen maar groter geworden, zonder enige reactie van de autoriteiten.
Desintegratie en moorden
“Er is een gebrek aan vertrouwen in de rechtspraak”, benadrukken Letang en Lecarpentier. Het geweld en het gebrek aan gezag hebben het rechtssysteem van Haïti ontwricht, terwijl de detentieomstandigheden blijven verslechteren. Dossiers gaan verloren en mensen worden opgesloten zonder bewijs, vaak zonder zelfs maar te worden berecht, en soms voor langer dan hun straf voorschrijft. Veel verdachten komen niet voor de rechter. Neem de moord op voormalig president Jovenel Moïse op 7 juli 2021, waarbij er alles aan werd gedaan om de rechtsgang te frustreren.
Letang en Lecarpentier leggen uit dat deze wetteloosheid het professionele leven van Haïtiaanse advocaten beïnvloedt. Geweld tegen advocaten culmineerde op 28 augustus 2020 in de brute moord op Monferrier Dorval, de voorzitter van de orde van advocaten van Port-au-Prince. Een advocaat komt meestal in de gevarenzone zodra hij of zij een zaak behandelt die tegen de belangen van een bende in gaat. Soms echter worden advocaten tot doelwit gemaakt voor geld. Niet alleen mensenrechtenadvocaten, maar ook advocaten die werken aan geschillen over land of andere zaken, worden bedreigd, ontvoerd of vermoord.
Haïtiaanse advocaten worden gedwongen elke dag verschillende routes naar hun werk uit te stippelen en andere voorzorgsmaatregelen te nemen. Onlangs is door de orde van advocaten van Port-au-Prince een resolutie aangenomen waarin advocaten worden verzocht niet naar het Palais de Justice in Port-au-Prince te gaan. De reden is dat het dicht bij La Saline ligt, een gebied dat nu vrijwel wordt gecontroleerd door gewapende bendes. De orden van advocaten worden heen en weer getrokken tussen de noodzaak om hun activiteiten voort te zetten en de noodzaak om advocaten te beschermen.
Actie en Hoop
Letang en Lecarpentier blijven zich elke dag inzetten om respect voor de mensenrechten te bevorderen en de rechtsstaat in Haïti te verdedigen. Samen met hun collega’s van de BDHH hebben ze de vrijlating van ongeveer 200 mensen uit arbitraire detentie gefaciliteerd, slachtoffers van gender gerelateerd geweld ondersteund en gevallen van mensenrechtenschendingen behandeld, zoals het bloedbad in La Saline. Een andere pijler van de BDHH is de opleiding van de huidige en toekomstige advocaten, evenals de belangenbehartiging en bewustmaking van de mensenrechten in nauwe samenwerking met slachtoffers, kunstenaars en de culturele gemeenschap.
De BDHH strijdt voor gerechtigheid op nationaal niveau, maar ook voor het Inter-Amerikaanse Hof voor Mensenrechten, dat een belangrijke weg blijft naar gerechtigheid. De situatie in Haïti is zorgwekkend en blijft verslechteren, maar Letang en Lecarpentier blijven hoopvol: “Het is nog steeds mogelijk om het leven van mensen te veranderen en impact te hebben.”