Siti Kasim onderscheidt zich als een van de meest onverschrokken stemmen voor mensenrechten in Maleisië. Ze staat bekend om haar opkomen voor de rechten van inheemse volkeren, religieuze minderheden en de LGBTQ+-gemeenschap. Siti daagt voortdurend autoritaire normen en onrecht uit en dringt aan op een seculiere samenleving waarin de autonomie en vrijheid van geloof van ieder individu worden beschermd. Haar moedige leiderschap confronteert niet alleen onderdrukkend beleid en discriminatie, maar inspireert ook hoop en solidariteit tussen gemeenschappen die in de Maleisische samenleving vaak het zwijgen worden opgelegd. Lawyers for Lawyers sprak met Siti over haar werk als advocaat, haar professionele roeping, persoonlijke uitdagingen en wat het betekent om mensenrechtenadvocaat te zijn in het hedendaagse Maleisië.

Tekst: Lawyers for Lawyers

Siti Kasim

Siti’s jeugd speelde een beslissende rol in het vormgeven van haar passie voor mensenrechten. Gevraagd naar de inspiratie achter haar carrière, glimlacht ze bedachtzaam. “Ik groeide op in een dorp en mijn ouders hadden weinig formele opleiding genoten, dus ik wist in die tijd heel weinig van de wereld. Toch geloof ik dat de manier waarop mijn ouders me opvoedden precies goed was – ze hebben me er nooit van weerhouden om zelf na te denken, vragen te stellen en ideeën te verkennen”, begint ze.

Haar carrière in de rechten was allesbehalve conventioneel. Nadat ze als jongvolwassene een secretaressediploma had behaald, verhuisde Siti naar het Verenigd Koninkrijk waar zij 17 jaar heeft gewoond. Ze had verschillende baantjes in kledingwinkels en kebabzaken voordat ze, toen er nieuwe kansen ontstonden, besloot rechten te gaan studeren aan Queen Mary University of London. Ze begon haar juridische carrière begin dertig, gedreven door een groeiend rechtvaardigheidsgevoel en de wens om voor anderen op te komen.

Terwijl ze terugblikt op haar pad, vertelt Siti hoe haar sterke rechtvaardigheidsgevoel tijdens haar jeugd werd herkend door de mensen om haar heen. “Toen ik mij aansloot bij de balie in Maleisië, moedigden mijn vrienden me aan om me aan toe te treden bij de Mensenrechtencommissie van de Orde van Advocaten – en dat deed ik! Door dit werk leerde ik over mensenrechtenkwesties in Maleisië, en die reis leidde me rechtstreeks naar mijn eerste grote zaak: het verdedigen van de Orang Asli”, herinnert ze zich.

Eerste zaak: De Orang Asli

Siti’s felle pleidooi voor de Orang Asli, de inheemse gemeenschappen op het Maleisische schiereiland, positioneerde haar als een van de belangrijkste pleitbezorgers voor inheemse rechten in het land. Over haar werk met de Orang Asli zegt ze: “Ik moedig hen aan en geef hen de kracht om trots op zichzelf te zijn. Vroeger schaamden ze zich er zelfs voor om zichzelf als inheemse volkeren te identificeren, omdat de algemene opvatting onder Maleisiërs is dat ze dom en smerig zijn. Sterker nog, Maleisiërs leren in schoolboeken niet eens over het bestaan ​​van onze inheemse volkeren.”

Haar pleidooi zou echter al snel een belangrijke wending nemen in 2011, toen ze de Orang Asli vergezelde tijdens een grote blokkade tegen houtkapbedrijven die hun voorouderlijke grondgebied betreden. “Met de blokkade in 2011 werd de zaak enorm, omdat de inheemse bevolking van het schiereiland voor het eerst actie ondernam om houtkappers tegen te houden. Maar ik werd gearresteerd.”

Veerkracht en risico’s

Vervolgens verschoof het gesprek naar de aanzienlijke risico’s van het beroep van mensenrechtenadvocaat in de Maleisische context. Naast haar verdediging van inheemse rechten is Siti Kasim ook een fervent voorvechter van godsdienstvrijheid en de LGBTQ+-gemeenschap. Siti strijdt tegen de verspreiding van islamisering in Maleisië. Ze stelt vragen en daagt degenen uit die de vrijheid van geloof willen beperken, en positioneert zich als woordvoerder van de kafir, oftewel de niet-islamitische bevolking. Haar moed komt echter met een persoonlijke prijs.

In 2023 zag Siti een bom onder haar auto tijdens een technische inspectie. Deze gebeurtenis leidde tot verontwaardiging en diepe bezorgdheid in de Maleisische en internationale gemeenschap. Ondanks deze levensbedreigende situatie blijft Siti standvastig en sterker dan ooit in haar overtuiging om de rechtsstaat in Maleisië te verdedigen.

Siti’s moed in risicovolle situaties dwingt diep respect af, maar haar ervaring dient ook als een cruciale herinnering aan de immense gevaren en de tegenwerking die mensenrechtenadvocaten moeten doorstaan, louter om hun beroep uit te oefenen. Hun inzet voor de verdediging van kwetsbare gemeenschappen brengt hen vaak direct in gevaar, waardoor ze worden blootgesteld aan bedreigingen, intimidatie, juridische intimidatie en zelfs dodelijke aanvallen. Wanneer we zien hoe advocaten zoals Siti alles riskeren voor gerechtigheid, roept dat een belangrijke vraag op: als degenen die kwetsbaren verdedigen zo vaak het doelwit zijn, wie zal hen dan verdedigen wanneer ze zelf kwetsbaar worden?

“Ik krijg veel laster,” voegt Siti eraan toe, “ze probeerden me neer te halen, zelfs in moskeeën en scholen noemden ze mijn naam als iemand die anti-islam is.” Maar als trotse moslima verduidelijkt ze: “Ik doe dat nooit, want dat is tegen de wet. Ik trek alleen religieuze autoriteiten in twijfel. Feit is dat het me niet kan schelen wat mensen over me zeggen. Ik ken mezelf, ik weet wie ik ben.”

De rechtsstaat handhaven in Maleisië

Het verdedigen van minderheden zoals de inheemse bevolking en de LGBTQ-gemeenschap kan een lastige opgave zijn in een conservatieve samenleving als Maleisië. Voor Siti is het essentieel om een ​​objectieve en professionele blik in haar werk te behouden. “Ik bekijk dingen altijd niet vanuit het perspectief van religie en ras”, zegt ze. “Zolang je Maleisisch bent, heb je dezelfde rechten onder onze grondwet.”

Gelukkig blijft de Maleisische grondwet haar sterkste wapen tegen radicaal religieus beleid dat de vrijheden van kwetsbare gemeenschappen bedreigt. Gevraagd naar mogelijke juridische obstakels om haar verdediging effectief uit te voeren, maakt Siti een belangrijk onderscheid tussen constitutioneel recht en politieke islam: “Wanneer we extremisten bestrijden, met name de politieke islam die aan anderen wordt opgelegd, gebruiken we onze grondwet. Het goede nieuws is dat onze grondwet behoorlijk sterk is wat betreft rechten. Onze zorg als mensenrechtenadvocaten is wanneer rechters de wet interpreteren op basis van hun persoonlijke overtuigingen.”

Een netwerk van solidariteit en empowerment

Terwijl we terugkijken op haar inspirerende loopbaan als mensenrechtenadvocaat, herinnert Siti ons eraan dat ze deze mijlpalen niet alleen heeft bereikt. Ze werd ooit gearresteerd omdat ze een evenement van de transgendergemeenschap verdedigde en bracht een nacht in detentie door. Ze beschreef de ervaring als afschuwelijk en mensonterend. De komst van onverwachte bondgenoten veranderde echter alles. “Toen ik werd gearresteerd, was ik ontroerd toen ik ontdekte dat de leden van de Orde van Advocaten er voor me waren. Elf advocaten kwamen die ochtend om verdere beschuldigingen tegen mij te voorkomen. Ik krijg veel steun van de Orde van Advocaten”, herinnert ze zich. In dit geval had de druk van de juridische gemeenschap een actieve invloed op Siti’s zaak. Dit is een duidelijk voorbeeld van het belang van solidariteit tussen collega’s om de rechtsstaat en de onafhankelijkheid van advocaten te handhaven.

Voor Siti is de steun van de internationale gemeenschap en lokale bondgenoten essentieel geweest om haar werk voort te zetten. De financiering van elke zaak is echter nog steeds de grootste uitdaging. Ze herinnert ons eraan dat alle juridische procedures vaak administratiekosten met zich meebrengen die de hele operatie kunnen stilleggen als ze niet worden nagekomen. “In de rechtbank moet je voor zulke dingen betalen”, zegt ze. “Voor zaken als beroepen en verklaringen moet ik bijvoorbeeld juridische kosten betalen, dus daar maak ik me financieel een beetje zorgen over.” Siti benadrukt dat zonder financiële steun de strijd voor mensenrechten kan worden gestopt voordat die begint en roept op tot steun om ervoor te zorgen dat verdedigers zoals zij hun werk kunnen voortzetten.

Mensenrechtenverdedigers hebben ook tijd nodig om op te laden en uit te rusten. Ons gesprek is mogelijk gemaakt dankzij haar deelname aan het Shelter City-programma, waarbij tijdelijke huisvesting wordt verleend aan geselecteerde mensenrechtenverdedigers om nieuwe energie op te doen, persoonlijke ondersteuning te ontvangen en in contact te komen met internationale bondgenoten die hun zaak versterken. Lawyers for Lawyers is de gastorganisatie specifiek voor advocaten. Gevraagd naar hoe deze ervaring haar heeft beïnvloed, zegt ze: “Shelter City is een van de beste programma’s om mensen zoals ik te helpen, die constant onder druk staan. Het is een welkome afwisseling voor mij.” Tijdens haar verblijf in Nederland kwam Siti in contact met andere mensenrechtenverdedigers, nam ze deel aan kennisuitwisselingssessies en genoot ze van activiteiten zoals piano leren spelen en wandelingen in de natuur.

Een bericht aan nieuwe generaties

Aan het einde van ons gesprek stellen we Siti nog een laatste vraag: Welk advies zou je aspirant-mensenrechtenadvocaten geven die net beginnen in dit vakgebied, vooral in moeilijke situaties? Siti glimlacht en zegt:

  1. “Je moet geloven in wat je doet. Je kunt geen dingen doen als je niet absoluut gelooft in waar je het over hebt en wat je erbij voelt.”
  2. “Heb moed. Als je te bang bent om belasterd, veroordeeld of zelfs bedreigd te worden, begin er dan niet eens aan. Als je de moed hebt, kom je heel ver, want dat is wat je nodig hebt. Tegenstand, druk en bedreigingen vereisen moed. Je moet niet denken dat je een eiland op zichzelf bent. Ik krijg mijn moed ook doordat internationale organisaties zoals Lawyers for Lawyers en Justice & Peace mijn werk erkennen.”
  3. “Werk samen met gelijkgestemde advocaten. Het is belangrijk dat je steun krijgt van je zusters en broeders binnen de wet, want zij zijn de mensen die je uiteindelijk zullen steunen als je net als ik in de problemen zit.”