Op 6 oktober vond in Den Haag het zeer goed bezochte seminar plaats van NJCM over de levenslange gevangenisstraf in Nederland.
Een driekoppig panel boog zich onder de bezielende leiding van de Amsterdamse oud-rechter Martien Diemer over de vraag of het Nederlandse adagium ‘levenslang is levenslang’ nog wel Straatsburg-proof is. Het panel bestond uit de directeur zorg en behandeling in de PI Vught Erik Masthoff, vader van het slachtoffer van een levensdelict Jack Keijzer en de Amsterdamse advocaat en schrijver dezes Tomasz Kodrzycki.
Sinds 2008 is het EHRM – in zijn Kafkaris-zaak – begonnen aan een inmiddels lange rij aan arresten waarin schendingen van artikel 3 EVRM – het recht op een humane bestraffingen – werd aangenomen ten aanzien van landen waar een ‘lifer’ geen reële hoop kan koesteren op een leven buiten de gevangenis. Dit ‘recht op hoop’ is nu vaste Straatsburgse jurisprudentie, met als laatste voorlopig sluitstuk de recente Grote Kamer zaak van Murray tegen Nederland.
Zowel de panelisten als de zaal waren het erover eens dat de Nederlandse aanpak aan verandering toe is. Levenslanggestraften worden niet geresocialiseerd – want waarom – en de enige hoop op vrijlating putten zij uit de Gratiewet, sinds de jaren 80 een dode letter.
Politiek Den Haag lijkt wakker geschud na Murray, maar ook na het arrest van de Hoge Raad van Arrest Hoge Raad van 5 juli 2016 (ECLI:NL:HR:2016:1325) en de gestaag toenemende aantallen aan door levenslanggestraften gewonnen kort-gedingen over resocialisatie. Het is een actueel thema en de staatssecretaris heeft op 2 juni een brief aan de Kamer gestuurd waarin hij een wetsvoorstel aankondigt.
Dat nu nog erg embryonale voorstel werd kritisch beschouwd. De slotsom na ruim twee uur debat was dat Dijkhoff zich er te makkelijk vanaf lijkt te maken. Zo stelt Dijkhoff bijvoorbeeld ten onrechte voor dat de eerste 25 jaren in het geheel niet geresocialiseerd hoeft te worden terwijl hij bij de vereiste objectieve en onafhankelijke toetsing van verzoeken tot vrijlating ook nog de nodige steken laat vallen.
Gelukkig waren er in de zaal ook leden van de Afdeling Advisering van de Raad van State, die onvermijdelijk over dit thema nog in de pen zullen moeten klimmen. Het laatste woord over levenslang is nog niet gesproken.
Door: Tomasz Kodrzycki